Pandemia koronawirusa przyniosła wiele zmian nie tylko społecznych, ale wymusiła też spopularyzowanie mniej tradycyjnych metod nauczania, takich jak zdalne nauczanie. Lata 2020-2022 charakteryzowały się szybkim rozwojem nauki zdalnej. Jednak sama nauka na odległość nie jest pojęciem nowym — wręcz przeciwnie, jej początki sięgają co najmniej roku 1958. Przyjrzyjmy się, jak aktualnie wygląda zdalne nauczanie, jakie niesie wyzwania oraz jak skutecznie zaangażować uczniów w ten tryb nauki.
iSpring Learn LMS
Zdalne nauczanie możliwe jest dzięki nowoczesnym technologiom.
Wprowadzenie
Zdalne nauczanie: definicja
Główną cechą charakteryzującą nauczanie zdalne jest odległość, który dzieli nauczycieli i uczniów. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod nauczania, w nauczaniu zdalnym odbiorcy i nauczyciel nigdy nie znajdują się w tym samym pomieszczeniu. Nauczanie zdalne może również polegać na udziale we wcześniej przygotowanym kursie, bez bezpośredniego udziału nauczyciela. W tym przypadku rolą nauczyciela lub szkoleniowca jest odpowiadanie na pytania uczniów poprzez czat, lub wiadomości. W związku z tym jedną z najistotniejszych cech nauczania zdalnego jest komunikacja obustronna, która umożliwia płynny przepływ informacji. W przeszłości tego typu nauka przyjmowała formę korespondencyjną, obecnie proces ten został usprawniony za pomocą Internetu. Do nauki zdalnej zaliczyć można m.in. e-learning, kurs, program edukacyjny lub wykłady online i może być ona synchroniczna, lub asynchroniczna. Nauka synchroniczna odbywa się w czasie rzeczywistym, uczniowie muszą połączyć się z wykładowcą przez internet, aby wziąć udział w zajęciach. Z kolei w nauce asynchronicznej uczniowie sami wybierają, kiedy będą się uczyć. Wybór metody nauczania zdalnego powinien być uzależniony przede wszystkim od preferencji i możliwości uczniów.
Znaczenie nauczania na odległość
Chociaż pandemia pokazała, jak istotna jest dostępność nauki zdalnej, to była ona jedynie ekstremalnym przypadkiem. Istota nauczania na odległość zazwyczaj leży w czym innym. W dawnych czasach edukacja była dostępna jedynie dla elit; inteligencja czy wybitne umiejętności nie wystarczyły, aby móc się kształcić. Przed pojawieniem się nauki na odległość, dostępność do wiedzy była ograniczona, co wiązało się z dyskryminacją. Osoby niepełnosprawne oraz mieszkańcy mniejszych miejscowości, którzy nie mogli sobie pozwolić na dojazdy lub przeprowadzkę, nie mogli rozwijać swojej wiedzy. Pojawienie się nauki zdalnej umożliwiło im zdobycie wykształcenia lub poszerzenie posiadanych już umiejętności niezależnie od sytuacji materialnej, lub zdrowotnej.
Korzyści nauczania zdalnego
Nauka zdalna oferuje cały szereg korzyści, których nie znajdziemy w tradycyjnym nauczaniu. Najważniejsze z nich to:
Zwiększona dostępność zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli
Uczniowie nie są jedynymi osobami, które czerpią korzyści z nauki zdalnej. Nauczyciele akademiccy i szkoleniowcy często pracują w różnych zakątkach kraju, co wiąże się z kosztownymi podróżami. Oznacza to również marnowanie prywatnego czasu na dojazd. Dzięki nauce na odległość każdy kurs, prezentacja czy szkolenie mogą zostać przeprowadzone z jednego miejsca. Uczniowie i nauczyciele zyskują więcej czasu, który mogą wykorzystać na odpoczynek lub naukę w komforcie własnego domu.
Niższe koszty dla uczniów i nauczycieli
Przeniesienie nauki do internetu znacząco zmniejsza wydatki, które muszą ponieść uczniowie i nauczyciele. Znika potrzeba wynajmu mieszkania w innym mieście lub dojazdu. Dodatkowo rozwiązanie to może się wiązać z mniejszymi wydatkami na materiały edukacyjne, które dostępne są na wybranej platformie. W przypadku nauki asynchronicznej odbiorcy mają również możliwość podjęcia pracy zarobkowej, ponieważ nauka odbywa się w dogodnym dla nich czasie. Z kolej nauczyciele mogą przeprowadzić więcej zajęć na podstawie tych samych materiałów.
Interaktywne zajęcia
Nauka w klasie bardzo często polega głównie na słuchaniu nauczyciela, któremu ciężko jest zaangażować całą grupę uczniów. Tymczasem kurs, który wykorzystuje nowoczesne technologie, może zmusić uczniów do interakcji. Nawet najprostsza prezentacja .ppt przygotowana w programie PowerPoint może posiadać elementy interaktywne, takie jak przyciski, dzięki którym można przewijać slajdy. Programy do tworzenia kursów często umożliwiają stworzenie symulacji oraz interaktywnych quizów, które pozwolą skutecznie zaangażować odbiorców w proces nauki. Treść szkolenia jest istotna, ale nawet niezwykle interesująca treść nie będzie w stanie przykuć uwagi wszystkich odbiorców przez długi czas. Nowe technologie mogą ożywić treść szkolenia i sprawić, że każdy slajd w prezentacji .ppt będzie immersyjnym doświadczeniem dla uczestników zajęć.
Zdalne nauczanie: wyzwania i wady
Bariery technologiczne i problemy z dostępem
Nauka zdalna nie jest wolna od wyzwań, które należy brać pod uwagę, decydując się na ten rodzaj przekazywania/nabywania wiedzy. Pomimo znaczących postępów technologicznych nie należy zapominać o osobach, którym opanowanie nowych technologii przychodzi z trudem. Ponadto e-learning wymaga stabilnego połączenia z internetem oraz sprzętu, który będzie w stanie udźwignąć platformę obsługującą kurs. Wszelkie problemy natury technicznej oznaczają odcięcie uczniów i nauczycieli od źródła wiedzy. W przypadku firm oznacza to zazwyczaj zapewnienie pracownikom odpowiedniego sprzętu, z którego będą mogli korzystać także w domu. Oprócz tego przydatne będzie krótkie szkolenie wprowadzające do e-learningu. Może to być prosta prezentacja PowerPoint, aby w jak najprzystępniejszy sposób przybliżyć odbiorcom nowe narzędzia.
Brak bezpośredniej interakcji
Zajęcia w szkole czy kurs nie tylko mają na celu przekazanie informacji, ale pełnią też rolę społeczną. Dlatego nawet w przypadku nauki zdalnej ważne jest, aby odbiorcy byli w stałym kontakcie z nauczycielem i innymi uczestnikami zajęć. Jednak interakcja w czasie rzeczywistym jest możliwa jedynie w przypadku nauki synchronicznej, która zapewnia uczestnikom mniejszą elastyczność. Nauka zdalna w mniejszym stopniu zaspokaja potrzebę kontaktu i nawiązywania relacji z innymi ludźmi. Utrudnia budowanie więzi z grupą i wprowadza dodatkowy dystans między uczestnikami zajęć. Nie ma możliwości nawiązania kontaktu wzrokowego, a dyskusja musi być prowadzona w sposób kontrolowany ze względu na ograniczenia sprzętowe. Angażująca, interaktywna treść, forum dla użytkowników oraz możliwość rozmowy na czacie z prowadzącym mogą do pewnego stopnia wypełnić tę lukę.
Problem z efektywnym zarządzaniem czasem i samodyscypliną
Samodyscyplina, czyli umiejętność podejmowania działania niezależnie od nastroju oraz czynników zewnętrznych, odgrywa ogromną rolę w nauczaniu zdalnym. Skuteczność nauki na odległość w dużej mierze zależna jest właśnie od determinacji i zaangażowania uczniów. Uczniowie odczuwają w jej przypadku mniejszą presję niż podczas zajęć w klasie, co może utrudnić im długotrwałe utrzymanie motywacji. Oznacza to, że nawet najbardziej kreatywny kurs nie będzie skuteczny, jeśli odbiorcom zabraknie samodyscypliny. Elastyczność szkolenia daje uczniom błędne poczucie, że mają dużo czasu na naukę. Tymczasem szkolenie zdalne trwa dokładnie tak długo, jak tradycyjny kurs. Braki w wiedzy, o których wspominają przeciwnicy zdalnego nauczania, najczęściej biorą się z problemów z organizacją i motywacją u uczniów. Jest to trudny do rozwiązania problem, zwłaszcza w przypadku młodszych uczniów. Przydatne może być sprawdzenie jeszcze przed wprowadzeniem e-learningu, na które metody przekazywania wiedzy najlepiej reagują przyszli uczestnicy szkolenia.
Przypadku użycia nauczania zdalnego
Szkoły i uniwersytety
To właśnie uniwersytety zapoczątkowały naukę na odległość, oferując studentom możliwość nauki korespondencyjnej. Zdalne nauczanie w szkołach podstawowych i liceach jest względną nowością, jednak okres pandemii pokazał, że jest to osiągalne. W 2021 roku prawie wszystkie szkoły w Polsce skutecznie przeszły na nauczanie zdalne, zapewniając uczniom bezpieczeństwo bez przerywania edukacji. Co więcej, w przypadku nauki indywidualnej nadal jest możliwość uczęszczania na lekcje w trybie zdalnym. Niektóre uniwersytety zdecydowały się na wprowadzenie trybu mieszanego, łącząc tradycyjną naukę z e-learningiem.
Szkolenia w firmie
Zdalne nauczanie idealnie wpisuje się w potrzeby szkoleniowe firm i ich pracowników. Tradycyjne szkolenia często wymagają wynajęcia dodatkowej sali, a pracownicy muszą dojechać na miejsce, marnując czas i pieniądze. E-learning zrewolucjonizował szkolenia w firmach, znacząco obniżając koszty. Co więcej, nauka zdalna sprawiła, że kurs może być prowadzony przez specjalistów z całego świata. Dzięki temu uczniowie mogą być na bieżąco ze wszystkimi nowościami z ich dziedziny. Wśród firm, które skutecznie wdrożyły naukę zdalną, można znaleźć takich gigantów, jak Booking.com, PayPal czy Toyota Motor Corporation.
Rozwój osobisty i zawodowy
Nauka na odległość sprawiła, że świat stał się mniejszy, a odległość geograficzna przestała być problemem. Szkolenia zdalne umożliwiają rozwijanie wiedzy we własnym zakresie, ułatwiając rozwój osobisty oraz zawodowy. Nauka zdalna to świetne rozwiązanie dla osób, które wracają do pracy po dłuższej przerwie lub przygotowują się do jej zmiany. Umożliwia odbywanie kursów wieczorami lub w weekendy, nie biorąc przy tym wolnego w pracy.
Narzędzia do nauczania zdalnego
LMS
LMS, czyli system zarządzania nauczaniem, to oprogramowanie, dzięki któremu odbiorcy mają dostęp do e-learningu. LMS może być oparty na chmurze lub hostowany. Ten pierwszy znajduje się na serwerze internetowym zamiast na dysku twardym. Hostowany LMS znajduje się na serwerze organizacji lub instytucji, która ponosi pełną odpowiedzialność za utrzymanie go. LMS ułatwia zarządzanie nie tylko kursami, ale też uczestnikami i osiąganymi przez nich wynikami. Pozwala sprawdzić, jak skuteczny jest kurs, dzięki czemu instytucje wiedzą, czy muszą włożyć większy wysiłek w to, aby zaangażować uczestników.
Jednym z najbardziej wszechstronnych LMS jest iSpring Learn, który wspiera szkolenie pracowników oraz pozwala na onboarding nowo zatrudnionych osób. Narzędzie usprawnia procesy i wspomaga automatyzację szkoleń, a także umożliwia wystawianie certyfikatów i mierzenie ROI kursu.
Darmowy 30-dniowy okres próbny →
Narzędzia do tworzenia treści
Decydując się na e-learning, należy zacząć od zastanowienia się nad tym, w jaki sposób powstaną materiały szkoleniowe. W przygotowanie można zaangażować specjalistę, który stworzy treść szkolenia od podstaw. Rozwiązanie to choć wygodne jest też bardzo kosztowne. Może się jednak okazać, że w firmie lub instytucji zatrudniona jest już osoba, która ma właściwe kwalifikacje. W tej sytuacji wystarczy zapewnić jej odpowiednie narzędzie. Przy ograniczonym budżecie wystarczy sam PowerPoint, w którym można przygotować podstawową prezentację. Przy nieco większym budżecie warto zainwestować w narzędzia zaprojektowane do tworzenia e-learningu.
Jednym z nich jest oprogramowanie iSpring Suite, które jest dodatkiem do programu PowerPoint i może zmienić slajdy w profesjonalny kurs. Narzędzie zostaje dodane bezpośrednio do programu PowerPoint, więc korzystanie z niego nie wymaga dodatkowych szkoleń. Gotowe szablony, edytor wideo i syntezator mowy to tylko niektóre z narzędzi, które pomogą wzbogacić treść szkolenia.
Darmowy 14-dniowy okres próbny →
Oprogramowanie do wideokonferencji
Ostatnie narzędzie, które jest niezbędne w przypadku nauki zdalnej, to program umożliwiający przeprowadzanie wideokonferencji. Jeżeli zajęcia odbywają się w trybie synchronicznym, oprogramowanie musi być w stanie udźwignąć dużą liczbę jednocześnie podłączonych osób. W ostatnich latach rynek konferencji online znacząco się powiększył, więc wybór programów jest ogromny. Niegdyś popularny Skype odszedł nieco w zapomnienie, ale wciąż jest to dobre, darmowe narzędzie do wideokonferencji. Oprogramowanie, które zajęło jego miejsce, to Zoom, który również jest darmowy w planie podstawowym. Inne ciekawe propozycje to Google Meet, Microsoft Teams czy GoTo. Wybór narzędzia powinien być uzależniony od rozmiaru grupy, długości zajęć, potrzeb oraz budżetu instytucji.
Wnioski
Nie jest przesadą stwierdzenie, że zdalne nauczanie może odmienić życie, stwarzając szereg nowych możliwości edukacyjnych. Nauka na odległość zapewnia nieskończone możliwości rozwoju, pozwala zaangażować nawet najbardziej opornych uczniów i oferuje niespotykaną dotychczas elastyczność. E-learning jest tańszą i przystępniejszą alternatywą dla tradycyjnej nauki, a jego tworzenie może się zacząć już w programie PowerPoint. iSpring Suite pomaga przygotować treść szkolenia, a iSpring Learn umożliwia jego wdrożenie; oba narzędzia oferują darmowy okres próbny. Dzięki odpowiednim narzędziom można bez ryzyka sprawdzić, czy zdalne nauczanie to odpowiednia droga dla instytucji naukowej lub firmy.